Thanh Trí
Nguyễn Thị Thanh Trí
(1939 Huế - 31/1/2023 Sacramento)
hưởng thọ 84 tuổi
Họa sĩ
Bàn tay mười ngón vươn dài
Tìm về nghệ thuật cung đài Thiện Chân
Thanh trí
Thanh trí
Sacramento 6/2013
Tên thật Nguyễn Thị Thanh Trí, sinh năm 1939 tại Huế, Trung Việt.
Tốt nghiệp ưu hạng khoá 1 năm 1961 Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ thuật Huế.
Tốt nghiệp khoá Sư phạm hội họa quốc Gia Cao Đẳng Mỹ thuật Sài Gòn năm 1962.
Hai mươi bốn năm dạy hội họa tai các trường: Nữ Trung Học Nha Trang, Hàn Thuyên Nha Trang, Nguyễn Du Sài Gòn, Văn Hiến Sài Gòn, và các lớp hội họa.
Năm 1987 đến Hoa Kỳ.
Thời gian đầu hành nghề họa sĩ tự do free lance artist Seller’s Permit.
Tiếp tục tu nghiệp về hội họa và tốt nghiệp Design Drafting năm 1993 tại Cosumnes River College Sacramento.
Qua đời ngày 31/1/2023 tại Sacramento California USA
hưởng thọ 84 tuổi
Triển lãm tranh Họa sĩ Thanh Trí
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/trienlam0909/doibo_diemhuongphongvanthanhtri.htm
Thanh Trí và những bức tranh Thơ
hưởng thọ 84 tuổi
Triển lãm tranh Họa sĩ Thanh Trí
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/trienlam0909/doibo_diemhuongphongvanthanhtri.htm
Thanh Trí và những bức tranh Thơ
Tranh mới nhất của Họa sĩ Thanh Trí
Minh Niên Khai Bút
Minh Niên Khai Bút
Đinh Cường
Thanh Trí
người bạn cùng thời
hay tiếng sóng vỡ dưới trăng...
Thanh Trí vẽ mà “tưởng chừng đang hái giấc mơ”… Giấc mơ của một đời người. Chúng tôi đã có cùng thời, học dưới căn nhà cổ xưa ấy - lầu Viễn Đệ - trở thành trường Cao Đẳng Mỹ Thuật, thuộc viện Đại học Huế, do công sáng lập của Linh mục Cao Văn Luận, năm 1957. Trường nằm bên sông Bến Ngự, gần cầu Nam Giao. Giám Đốc là thầy Tôn Thất Đào, họa sĩ của đất Thần Kinh duy nhất tốt nghiệp Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương.
Những tháng năm êm ả, thơ mộng của tuổi trẻ, đắm say theo con đường nghệ thuật. Sinh viên mỹ thuật đã ít, nữ sinh viên lại quý hiếm. Thanh Trí là vóc dáng thanh tân, phơi phới bên cạnh Hoàng Diệm Phương, Trần Quỳnh Chi, những nữ sinh của khóa đầu tiên. Rồi ra trường, mỗi người mỗi phương trời, dạy hội họa, vẽ tranh, tham dự những cuộc triển lãm...
Rồi những biến động của thời cuộc, nhất là những tang thương, đổ vỡ, mất mát của cuộc đổi dời khốc liệt sau tháng 4/1975… Vậy mà Thanh Trí vẫn không nguôi, vẫn vực dậy nguồn lực sáng tạo. Khởi đi từ hạnh phúc đến đau đớn, gào thét và im lặng. Đó là hai tứ thơ ở hai cực trong tranh Thanh Trí. Chị không dựng nên một thế giới hoang tưởng mà đã đắm chìm trong giấc mơ, để diễn tả thành đường nét, màu sắc quyết liệt của riêng mình, nên dễ nhận ra cái khoảng không trong tranh Thanh Trí đầy sự chuyển động… Tiếng gió, ánh trăng, mặt trời, hay cả tiếng sóng biển… có khi nào thức tỉnh được "Cô Đào Say"... hóa thân của nghệ sĩ? Làm nhớ đến Joan Mitchell [1]: “... tôi cố gắng đạt đến những gì tôi có thể đạt. Tôi không bắt đầu bằng cách nhằm đến một kết quả thế này thế nọ đâu, nhưng có lẽ là tôi muốn nắm bắt một chuyển động, một cảm giác... Tranh tôi không phải là một ngụ ngôn, càng không phải là một câu chuyện. Thà nó như một bài thơ còn hơn...” (trả lời phỏng vấn của Yves Michaud, tạp chí Cimaise, 1.1986)
Thà như bài thơ … còn chất lụa và chất Huế trong tranh Thanh Trí vốn đã là thơ:
“Tình trăng tình biển rạt rào
Tình thơ sóng gọi dạt dào bờ đêm”
(Thanh Trí - Trăng và Biển *)
Còn thấy Thanh Trí mê trăng và yêu biển dường nào - phải chăng người bạn trai thường chở vespa Thanh Trí buổi sáng đến trường Mỹ Thuật ngày xưa, sau này là sĩ quan quân lực Việt Nam Cộng Hòa, là “với tất cả tấm lòng yêu thương gởi đến chồng tôi” hiện nay. Phải chăng từ sự bền bỉ trong tình yêu ấy, cùng với chỗ dựa vững chắc từ gia đình, Thanh Trí đã yên tâm sáng tác cho đến ngày nay...
Nếu trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương có Lê Thị Lựu, người nữ họa sĩ đầu tiên của Việt Nam, ra trường nổi tiếng ngay khắp ba kỳ về tài cũng như về sắc. Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định có Trương Thị Thịnh, người nữ họa sĩ đậu thủ khoa khóa đầu tiên, người đẹp của một thời áo dài décolletée …thì Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế có Nguyễn Thị Thanh Trí, người nữ họa sĩ đậu ưu hạng khóa đầu tiên, người của một thời áo lụa vàng và tóc gió thôi bay…
Viết về bạn, xem tranh bạn, tôi như còn nghe âm vang tiếng sóng vỡ dưới trăng.
Đinh Cường
Virginia 4, 2004
_____________
[1] Nữ họa sĩ Mỹ, sinh năm 1926 tại Chicago, mất tại Paris 1992. Thế hệ thứ hai của trường phái biểu hiện trừu tượng (abstract expressionism) New York. Sau Hans Hofmann, Jackson Pollock, Willem de Kooning…
Sóng vỗ bờ trăng
Thanh Trí
Thanh Trí là bậc nữ sử (la femme intellectuelle) tài hoa, phụng hiến cuộc đời cho hội họa.
Bà sử dụng điêu luyện nhiều thể loại tạo hình : đồ họa, màu nước, tranh lụa, sơn dầu, sơn mài. Tiêu biểu nhất, và làm nền cho nghệ thuật Thanh Trí là tranh lụa.
Hai nét chính trong tranh Thanh Trí là thanh tú và trí tuệ. Hai từ « thanh » và « trí » kết hợp ở đây là do tình cờ, một hạnh phúc của ngôn ngữ.
Thanh tú : thanh là trong sáng ; tú là tươi đẹp, mà còn có nghĩa là thêu, vẽ, bằng ngũ sắc. Màu sắc thiên nhiên và nhân tạo làm nên bản chất của hội họa. Thanh tú vượt qua vẻ tao nhã trong mỹ nghệ, vươn đến những cảm xúc mãnh liệt hay xoáy xuống đáy uẩn khúc của tâm tư để làm nên nghệ thuật.
Trí tuệ là vế thứ hai, như thành phần đối xứng thường gặp trong thiên nhiên trên một chiếc lá chẳng hạn. Trí tuệ nơi đây là một suy tưởng, hay nhiều ý nghĩ đồng quy, bồi đắp vào quá trình hình thành một bức tranh. Trí tuệ là thành tố, có khi đến trước, như gợi hứng, nhưng nó chưa phải là nội dung như người xem có thể hiểu lầm. Nội dung bức tranh là tổng thể họa phẩm, tạo nên rung cảm cho người xem, có khi vượt qua dụng tâm và dự đoán của tác giả.
Đây là một điểm lý thuyết thẩm mỹ, cần nắm bắt để thưởng ngoạn, đánh giá đúng mức một họa phẩm, thậm chí một họa tiết. Ví dụ, không tiêu biểu nhưng cụ thể và đơn giản nhất, năm nay Đinh Sửu, năm trâu, Thanh Trí vẽ trâu. Nhưng đây không còn là con trâu đinh sửu, mà là hình tượng thân thương hiện ra từ kỷ niệm, tâm thức của họa sĩ, do đó Thanh Trí âu yếm thực hiện hai bức tranh dưới đề tài « đôi bạn » (trâu) và « Mẹ con » (trâu). Một mặt dùng những đường nét mảnh mai, màu sắc dịu nhẹ để thăng hoa đời sống cần lao, lam lũ ở nông thôn, mặt khác tạo được niềm huyền đồng cảnh-vật-người, là chủ đề thường xuyên trong tranh bà. Cũng như danh họa Nguyễn Tư Nghiêm hàng năm vẽ tranh con giống theo âm lịch, nhưng nội dung vượt hẳn mười hai con vật theo can chi.
Tiếng Việt ta có từ láy « vẽ vời », nghĩa hẹp là kiểu cách, bày vẽ vô ích. Trong hội họa, vẽ là vời, là mời gọi. Năm Sửu mời gọi con trâu ; trâu vời gọi tình đôi lứa, đưa đến tình mẹ con, tất cả dẫn đến bức tranh, làm nên thế giới nghệ thuật. Đi cày, ai cũng biết đặt trâu trước cái cày ; nghệ sĩ không được cái may mắn của nông phu : cầm cây cọ, trước giá vẽ, có khi anh không biết đâu là con trâu, cái gì cái cày. Có bột mới gột nên hồ, ai cũng biết vậy, nhưng trước một họa phẩm, đâu là bột, đâu là hồ, người xem phải phân vân.
Phân vân là đòi hỏi của mỹ cảm. Trước vẻ tráng lệ của cánh đồng hướng dương, chúng ta say đắm chẳng chút phân vân, như khi đứng trước họa phẩm « Hướng dương » của Van Gogh. Nhìn cành hoa huệ, rồi nhìn sang tranh Tô Ngọc Vân, trước đóa hoa sen rồi ngắm tranh Monet, hay Nguyễn Sáng, cũng vậy thôi. Tác phẩm nghệ thuật đòi hỏi chút phân vân tư lự, rồi mới đắm say.
Nhìn hoa huệ, hoa sen anh không cần, không nhất thiết phải góp phần vào tạo vật. Nhìn tranh, anh phải tham dự, có khi đồng tác với tác giả làm nên một trinh tiết mới cho họa phẩm.
Trâu là vật thực, tình bạn, tình mẹ con là tình thực ; cũng như những con chim thường xuyên xuất hiện trong vũ trụ Thanh Trí, là vật thực. Nhưng vào đến tâm thức chúng ta hôm nay, nó biến hóa thành huyền thoại. Như lối lắp ghép của Max Ernst, Thanh Trí lắp ghép những mảng truyền thuyết, chính bà cũng ý thức khi đặt tiêu đề một bức tranh lớn « Đất Mẹ và Huyền thoại ». Bà vẽ người mẹ nằm nghiêng ôm con vào lòng. Người mẹ quá trẻ so với tuổi con, tha thướt áo dài, đầu gối đè chiếc nón lá, giữa nhiều tàu lá chuối lót nền, bên bờ sông. Người mẹ tay ôm con, tay cầm ba nhánh hoa sen. Phải là ba nhánh.Trong góc trên bên trái, có thêm rồng bay lượn giữa tinh vân rạng rỡ. Hai mẹ con lim dim, an giấc, đứa bé tay vẫn cầm con chim hòa bình. Không có một lô gíc nào cả trong bức tranh, ngoài việc lắp ghép những mảng huyền thoại. Những họa tiết kể trên mang nặng nội dung biểu tượng, đến từ một lối vẽ ít được sử dụng trong nghệ thuật hiện đại, nhưng vẫn còn một lớp quần chúng ưa chuộng. Điển hình cho lối vẽ tượng trưng này, mà có người cho là minh họa, là bức Guernica nổi tiếng của Picasso hay một số tác phẩm Chagall. Trọng điểm và nữ tính trong tranh Thanh Trí là ở chỗ này chứ không do khí hậu lụa là như có người nói. Ta còn bắt gặp trong tranh các nữ họa sĩ trẻ hơn, như Bùi Suối Hoa hay Đinh Ý Nhi nhiều chất truyền kỳ và ký sự, dù các cô sử dụng kỹ thuật khác hẳn với tranh lụa cổ truyền.
Khi đổi chất liệu, nội dung tranh cũng thay đổi do yêu cầu kỹ thuật, nhưng không nhiều.
Tranh sơn dầu Thanh Trí đường nét giản lược, nhưng màu sắc quyết liệt hơn có khi đạt thành quả mới lạ. Nhất là với tranh trừu tượng, có lúc làm tác giả lúng túng, không biết đặt tên, gọi là « vô đề », có khi bà nối kết được với tập quán, gọi là « Hành trình của đá ». Địa chất (sỏi đá ) cũng có lý lịch và oan khiên của nó ?
Tranh sơn mài của Thanh trí rất đẹp, hào hoa và truyền cảm, tiếc rằng bà vẽ không nhiều, có thể vì loại tranh này đòi hỏi nhiều đầu tư công sức. Nhưng bà thành công, vì thoải mái trong thể loại cổ truyền, hợp với tạng vẽ công phu, lối suy nghĩ căn cơ. Tranh sơn mài tĩnh lược đường nét tối đa, buộc Thanh Trí phải tiết chế tài hoa. « Hoa tay » là sở trường của khách tài tử vẽ chơi, mà là sở đoản của họa sĩ chuyên nghiệp : hội họa đương đại ưu đãi những mảng màu lớn thay vì những đường vờn tinh tế. Do đó, sơn mài dù không phải là sở trường, mà lại gạn lọc và tổng hợp được các thể loại tạo hình của Thanh Trí : giàu chuyển động mà trầm lắng, chan hòa ánh sáng mà vẫn e dè kín đáo. Tóm lại là thanh tú và trí tuệ.
Trí tuệ ở tranh Thanh Trí là những dòng suối trong, đồng quy về tình cảm, phục vụ lý tưởng. Thanh Trí là kẻ tham lam, khát khao thanh sắc, ánh sáng và chuyển động. Bà đổ dồn vào khung tranh tình yêu vạn vật, nhân loại và đất nước.
Đến với Thanh Trí trước tiên là đi tìm nghệ thuật. Cuối cùng sẽ gặp Nguồn Sống.
Và Nguồn Sáng.
Paris, 11.05.2009
Chân dung tự họa
Chân dung văn nghệ sĩ :
Tranh Thanh Trí về những ngày lễ :
Tình Âu Lạc ( Valentine 2014)
Triển lãm
văn thơ :
Văn thơ nhạc phổ tranh/thơ Thanh Trí :
đặng tiến / thanh trí minh họa
đặng tiến / thanh trí minh họa
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/huyenthoairongtien/huyenthoairongtien.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_lua/tt_lua_p1/tt_lua1_b1.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_sondau/tt_sondau.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_sonmai/tt_tranhsonmai.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_sondau/tt_sondau_p2/tt_sondau2_hoa.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_maunuoc/tt_tranhmaunuoc.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/tt_kyhoa/tt_kyhoa.html
http://www.art2all.net/tranh/thanhtri/chandung/tt_chandung.html
https://www.youtube.com/watch?v=KfuGJt2_fyE
Preview YouTube video TIẾNG SÓNG RU CON (Thơ Thanh Trí, nhạc Vĩnh Điện) Tiếng hát Tâm Thư.
Thanh Trí, Tranh và Thơ
Bùi Bích Hà
Ba Mươi Năm Trở Về Cội Nguồn Việt Nam
Nguyễn Ngọc Nhâm
Poetic Painting
Frederick Hodges
Thanh Trí Và Những Bức Tranh Thơ
Bích Huyền
Họa Sĩ Thanh Trí: Giữa Thế Giới Sắc Mầu Tâm Ảnh
Trần Kiêm Đoàn
Cảm Nghĩ Về Họa Sĩ Thanh Trí
Thanh Trí vẽ Phan Nguyên
Trở về
MDTG là một webblog mở để mỗi ngày một hoàn thiện, cập nhật sáng tác mới cho từng trang và chỉ có thể hoàn hảo nhờ sự cộng tác của tất cả các tác giả và độc giả.
MDTG xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ tinh thần của các văn hữu đã gởi tặng hình ảnh và tư liệu đến webblog từ nhiều năm qua.