Chủ Nhật, 19 tháng 10, 2014

Sơn Nam (1926 - 2008)









Sơn Nam

Tên thật : Phạm Minh Tài
(11/12/1926 Rạch Giá - 13/08/2008 Sài Gòn)
Hưởng thọ 82 tuổi

Nhà văn 
Nhà báo, Nhà nghiên cứu văn hóa







Tên thật là Phạm Minh Tài. Do sự nhầm lẫn của nhân viên hộ tịch, tên khai sinh của ông bị viết sai thành Phạm Minh Tày.
Thuở nhỏ học tiểu học tại quê nhà, rồi trung học tại Cần Thơ. Năm 1945, Sơn Nam tham gia Thanh niên Tiền phong giành chính quyền ở địa phương, rồi lần lượt tham gia công tác ở Hội Văn hóa cứu quốc tỉnh, phòng Chính trị Quân khu, phòng Văn nghệ Ban tuyên huấn Xứ ủy Nam Bộ.

Bút danh Sơn Nam ra đời trong thời gian này.

Sau Hiệp định Genève 1954, ông về lại Rạch Giá.
Năm 1955, ông lên Sài Gòn cộng tác với các báo: Nhân Loại, Công Lý, Ánh Sáng, Tiếng Chuông, Lẽ Sống ...
Năm 1960-1961, ông bị chính quyền Sài Gòn bắt giam ở nhà lao Phú Lợi, Bình Dương. Ra tù, ông tiếp tục làm báo, viết văn và khảo cứu về Nam Bộ.
Sau 75, ông tiếp tục hoạt động trên lĩnh vực văn hóa văn nghệ và là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.

Cả cuộc đời, Nhà văn Sơn Nam đã xuất bản trên dưới bốn mươi tựa sách và đã để lại một dấu ấn đặc biệt trong Văn học Việt, văn hữu thường gọi ông là "nhà Nam Bộ học" hay thân thiết hơn "ông già ba tri".

Sơn Nam qua đời ngày 13 tháng 08 năm 2008 tại Sài Gòn
Hưởng thọ 82 tuổi



Phong sương mấy độ qua đường phố
Hạt bụi nghiêng mình nhớ đất quê

Sơn Nam



















Tác phẩm đã xuất bản trước 75






1
Chuyện Xưa Tích Cũ 
viết chung với Tô Nguyệt Định
nxb Khai Trí 
http://vietmessenger.com/books/?title=chuyenxuatichcu







2
Nguyễn Trung Trực 
Anh Hùng Dân Chài
nxb Phù Sa 1959








3
Tìm Hiểu Đất Hậu Giang
nxb Phù Sa 1959
Hương Rừng Cà Mau
5
Chim Quyên Xuống Đất
nxb Phù Sa 1963









6
Hình Bóng Cũ
nxb Phù Sa 1964







7
Vọc Nước Giỡn Trăng
nxb Thời Mới 1965








8
Hai Cõi U Minh 
1965
 






9
Truyện Ngắn của Truyện Ngắn
nxb Phù Sa 1967








10
Nói Về Miền Nam








11
Vạch Một Chân Trời
1968








12
Xóm Bàu Láng
Truyện dài 
nxb Mừng Sáng in lần đầu 1968








13
Gốc Cây Cục Đá và Ngôi Sao
(thú chơi cây kiểng non bộ)
1969








14
Người Việt Có Dân Tộc Tính Không?
nxb An Tiêm 1969 
http://vietmessenger.com/books/?title=nguoivietcodantoctinhkhong









15
Bà Chúa Hòn
nxb Kỷ Nguyên 1969








16
Văn Minh Miệt Vườn







17
Trời Nước Bao La
1970







18
Người Bạn Triệu Phú
nxb Khai Trí 1971








19
Thiên Địa Hội và Cuộc Minh Tân
nxb Phù Sa 1971








20
Lịch Sử Khẩn Hoang Miền Nam
21
Cá Tính Của Miền Nam







22
Phong Trào Duy Tân Ở Bắc Trung Nam
nxb Đông Phố 1975












Sau 30/04/1975










23
Bến Nghé Xưa
nxb Văn Nghệ  1981








24
Đất Gia Định Xưa
nxb Thành phố HCM 1984








25
Đồng Bằng Sông Cửu Long, 
nét sinh hoạt xưa
nxb Thành phố HCM 1985








26
Tục Lệ Ăn Trộm
nxb tổng hợp Kiên Giang 1987








27
Truyện Ngắn Sơn Nam
nxb Mũi Cà Mau 1987 
http://vietmessenger.com/books/?title=26truyenngansonnam







28
Lịch Sử An Giang
nxb An Giang 1989







29
Người Sài Gòn
     nxb Trẻ 1990







30
Truyện Tình Một Người Thường Dân
nxb Trẻ 1990








31
Theo Chân Người Tình 
1991







32
Đình Miễu và Lễ Hội Dân Gian Miền Nam
Biên khảo nxb TP HCM 1992








33
Một Mảnh Tình Riêng 
Bút ký nxb Văn Nghệ 1993







34
Âm Dương Cách Trở
nxb Trẻ 1993







35
Dạo Chơi - Tuổi Già
Bút ký  nxb Trẻ 1994
(Tập sách tái bản có sửa chữa và bổ sung từ hai tập sách mỏng Dạo Chơi nxb Trẻ 1994 và Tuổi Già nxb Văn Học 1997)







36
Lăng Ông Bà Chiểu và Lể Hội Văn Hóa Dân Gian
nxb Long An 1994







37
Thuần Phong Mỹ Tục Viêt Nam 
(quan, hôn, tang ,tế)
nxb Đồng Tháp 1994
http://vietmessenger.com/books/?title=thuanphongmytucvietnam









38
Giới Thiệu Sài Gòn Xưa
nxb Kim Đồng 1995








39
Biển Cỏ Miền Tây 
nxb Văn Học 1995







40
Nghi Thức và Lễ Bái Của Người Việt Nam
nxb Trẻ 1997







41
Danh Thắng Miền Nam 
nxb Đồng Tháp 1998






42
 Ấn Tượng 300 Năm
nxb Trẻ 1998






43
Tiếp Cận Với Đồng Bằng Sông Cửu Long 
nxb Trẻ 2000








44
 Hồi ký Sơn Nam 
Gồm 4 tập

1. Từ U minh đến Cần Thơ
2. Ở chiến khu 9
3. 20 năm giữa lòng đô thị
4. Bình an


nxb Trẻ 2001

http://vietmessenger.com/books/?title=hoikysonnamtuuminhdencantho






Tham khảo thêm về Nhà văn Sơn Nam









NHÀ VĂN SƠN NAM VÀ NỖI ĐỜI TRÔI NỔI

Bài viết: Kiên Giang - Hà Huy Hà.


Phạm Minh Tày ( nhà văn Sơn Nam ) đã chuyển kiếp từ ngày 13 - 8 - 2008. Hạt bụi không nghiêng mình nhớ đất quê mà du cư đến Bến Cát Bình Dương, an giấc ngàn thu ở công viên Nghia trang Chánh-Phú-Hòa .
Đồng bào ở Kiên Giang, nhất là các bạn trong Hội Văn học Nghệ thuật Kiên Giang hơi bàng hoàng khi Sơn Nam không gói mình trong câu thơ:
Sống thì xuôi ngược bôn ba
Chết về đất mẹ quê cha ngủ vùi ...

Riêng tôi cảm thấy áy náy hụt hẫng khi Sơn Nam vẫn rời cố thổ ở phút cuối đời. Lắng lòng suy tư, hóa giải sự đắn đo, không riêng của tôi mà một số con cháu thân nhân vẫn thỏa lòng nhìn thấy Sơn Nam an giấc ở phần mộ nằm trong công viên Chánh-Phú-Hòa cũng ấm áp khang trang .

Một ông già miền Nam gốc U Minh trên 60 năm cuộc đời hành trình đầy chông gai hố sâu... an giấc ngàn thu ở Bình Dương, từ tấm lòng ái mộ nhân tài hiếm hoi ở miền Nam. Đó là một ân huệ .

Trên 50 cây số, người có lòng với Sơn Nam thuở sinh tiền nên không thể xem là khoảng cách vô cùng cách trở. Khoảng cách này cũng là một thử nghiệm với ai còn thương kính Sơn Nam:
Thác còn tinh anh hồn văn gửi lại
Non trăm đầu sách quý của Sơn Nam

Nhớ đời Sơn Nam. Tôi mong mỏi giới bạn đọc cho phép tôi kể sơ mối quan hệ đời thường, đời văn học nghệ thuật và mấy đêm sau cùng với Sơn Nam ở nhà tang lễ 25 Lê Quý Đôn, tp. Hồ Chí Minh.

Năm 1945, Sơn Nam học trường Collège de Cần Thơ với phẩm chất học sinh giỏi được phụ cấp. Tôi thi rớt, học trường tư thục Nam Hưng Cần Thơ, nay là trụ sở UBND phường An Lạc. Từ đó, hai đứa học trò đồng hương mới có dịp gặp nhau lần đầu trong tình đồng hương .

Năm 1946 - 1954 , cùng tham gia kháng chiến ở tỉnh Rạch Giá, tôi là Thanh niên Cứu quốc, phụ trách Đoàn văn nghệ lưu động thiếu nhi, Sơn Nam được gỉai thưởng Văn nghệ Cửu Long với đầu sách Bên rừng cù lao Dung rồi Tây đầu đỏ năm 1952 .

Ở Rạch Giá, Sơn Nam từng làm thơ ký cho tiệm tạp hóa Bỉnh Thái Xương. Ẩn náu ở Bỉnh Thái Xương, Sơn Nam đánh truyền đơn, đêm đêm dán truyền đơn ở nhiều trọng điểm (chợ búa, bến xe). Ban ngày len lỏi khắp xóm nghèo, phố rách. Đó là những cuộc thám hiểm ngầm. Nhìn bao quát nắm trọng tâm. Đó là quá trình viết và lách của Sơn Nam gạn lọc trong nhiều tác phẩm. Tình đồng hương càng đậm đà trong tình văn học và nỗi đời trôi nổi.

Trong chiến dịch Long-Châu-Hà, tôi là phóng viên chiến trường, Sơn Nam xem lại và duyệt sơ bài, trước khi đưa in - bột nếp để dán ở công sở - "nhà việc" sau khi quân ta chiếm cứ được. Vốn thích xem hát đình (hát bội), anh Sơn Nam vẫn chú ý (tới) cải lương. Năm 1956, Sơn Nam trong thời lang thang, đươc soạn giả Hà Triều và Hoa Phượng mời về nhà ở mướn, ở sau lưng Nhà đèn Chợ Quán. Nhà nhỏ vẫn chứa đông bạn bè trốn quân dịch và anh em gốc kháng chiến.

Hoa Phượng là thơ ký đánh máy ở Viện Hối đoái lãnh lương rồi nuôi hết anh em. Chính Sơn Nam đã gợi ý cho Hà Triều và Hoa Phượng viết tuồng từ đề tài Nhật Bản; các vở Cầu sương thiếp phụ chàng, Trăng thượng tuần sắp lặn đều do Sơn Nam cung cấp chứng liệu.

(Có một lần), anh Sơn Nam mua được ở vỉa hè một tập sách nhỏ, đó là vở tuồng chèo Nghĩa Kim Bằng, anh đã gợi ý cho tôi soạn vở Người đẹp bán tơ (Lưu Bình Dương Lễ). Đa số kịch bản cải lương của Hà Triều và Hoa Phượng, và (cả tôi) đều ăn khách. Đương nhiên, đàn em phải rỉ tai bồi dưỡng, đúng ra là giúp đỡ (đàn anh) trong cơn chìm nổi. Trong giai phẩm Giải Thanh Tâm và giai phẩm đoàn Thanh Minh, anh Sơn Nam đã viết nhiều bài về sân khấu, gợi ý cho soạn giả cải lương viết tuồng có ấn tượng, định hướng đậm đà bản sắc dân tộc, nhất là ở miền Nam (này).

Sơn Nam ít làm thơ, làm thơ phải xuất thần. Xuất thần kể như giọt nước bị dồn nén. Trước con người thật có ấn tượng có phẩm chất hoặc trước bối cảnh kỳ vĩ thì cảm xúc xuất thần mới phát tiết cao độ...

" Làm thơ nghèo khổ lắm. Phải chịu nghèo khổ mà vẫn làm thơ thì mới ra thơ...".

Lời nói Sơn Nam thật đúng khi tôi vào tuổi 80 .

Nhà văn Sơn Nam có biệt tài kể chuyện tiếu lâm, chuyện khôi hài rất hấp dẫn. văn hóa văn minh miệt vườn vẫn ăn rễ từ nông thôn, từ lễ hội. Cúng Kỳ Yên ở đình là lễ hội lớn ở thôn quê. Nơi nào có đền thờ Lễ Thành hầu-Nguyễn Hữu Cảnh đều được Sơn Nam thăm viếng và chiêm bái .

Trước năm 1975, Sơn Nam và tôi xuống Châu Đốc, đến chuà Phi Lai để nói chuyện về công trình khai hoang. Sau khi đồng bào ở quanh chùa Phi lai bị thảm sát, tôi và Sơn Nam đều sụt sùi - khi đứng nhìn vô số đầu lâu được gom lại trong vòng "bò le"... đan bằng tre. Sau chuyến nói chuyện do Sơn Nam chủ xướng và chương trình thi ca câu hò câu hát dân gian do tôi trình bày - để tránh né sự theo dõi - tôi và Sơn Nam tạm ẩn náu tại nhà của một nhà giáo, nhà thơ Liêm Châu ở Châu Đốc .

Đa số anh em được Hà Triều và Hoa Phượng nuôi đều là dân trốn quân dịch và dân có gốc kháng chiến. Ở lâu sợ bể, Sơn Nam quyết định phân tán mỏng, chia nhau tìm nhà trọ, nhà mướn ở ven đô. Chính vì thế, tôi và Sơn Nam sống lang thang.

Sau khi Sơn Nam gặp tôi , chủ nhiệm Ngô Công Đức và Tổng biên tập Hồ Ngọc Nhuận báo Tin Sáng sẵn sàng yểm trợ Sơn Nam.

- Đăng mọi bài của Sơn Nam .
-Trả thù lao cao .

Khi Sơn Nam lâm bệnh năm 2003, báo Tin Sáng đã trợ giúp một số tiền lớn .

Sau ngày 30 - 4 - 1975, mỗi lần báo Tin Sáng tổ chức tiệc tất niên, Sơn Nam vẫn được mời ở hàng cổ thụ. Dù Ngô Công Đức qua đời, nhưng góa phụ Ngô Công Đức vẫn đến phúng viếng Sơn Nam.

Suốt 2 đêm trắng với Sơn Nam, tôi đã nghe và thấy biết bao tấm lòng thuộc mọi đẳng cấp, thành phần xã hội Sài Gòn, ở nước ngoài (đối) với nhà văn Sơn Nam .

Gần nửa đêm 16 - 8 - 2008, có nhiều người tóc bạc, phục sức đơn sơ; có lẽ ở xa, cũng là bạn tâm giao, bạn nghèo của Sơn Nam đã đến bái lạy qua hai hàng nước mắt .

Sơn Nam và tôi sống lang thang trong cảnh không nhà trên dưới 30 năm, nên rất xúc động khi đọc sổ tang :

" Nhớ năm nào tôi với anh sát cánh quyết tâm giữ lại Lăng Ông Lê Văn Duyệt. Lúc đó anh là người góp phần lớn để thực hiện một việc không phải là dễ dàng"
(Nguyễn Chơn Trung - 6 Quang - nguyên chủ tịch UBND quận Bình Thạnh).

Rất nhiều người bạn cùng quê hương, nhiều bạn làng văn, nhiều nhà văn, nhà báo, nhiều người Việtnam ở nước ngoài đã ghi nhiều tình cảm, ý tưởng trong sổ tang; kể cả bản thư pháp và bưu thiếp tang - nên không thể tóm lược hết .
Giáo sư Trần Văn Khê đã viết ngắn gọn, khái quát rất cao:
"Trong suốt cuộc đời, anh đã đem Văn hóa miền Nam Việt đến bao người nhiêu người Việtnam trong và ngoài nước..."

Tôi đã đọc Tình nghĩa giáo khoa thư trong chuyến xe đò từ Sài Gòn ra Phan Thiết 1964: Chuyện đời thường mà phi thường .

Sơn Nam nói về 2 bạn học cũ. Ra trường, người bạn ở Cà Mau mua báo chậm trả tiền. Người bạn ở Sài Gòn là nhân viên thu tiền, đòi tiền. Xuống Cà Mau, hai bạn lâu gặp nhau ngủ chung ở xứ muỗi. Kể chuyện đi học xong lại kể chuyện ở Cà Mau, cực khổ nhiều vì sinh nhiều con. Người bạn đi đòi tiền cảm thấy thương bạn nghèo, không nỡ đưa biên lai. Trở về Sài Gòn , người bạn cũ ở Sài Gòn không bị phê bình, thì (cũng) bị đuổi việc. Mặc!

Tình nghĩa giáo khoa thư của Sơn Nam cũng là tình người sâu lắng, cao khiết. dễ gì còn nhiều người ấp ủ tình nghĩa giáo khoa thư để đối xử, ứng xử nhuần nhuyễn trong cuộc đời còn nhiều thói đời mưa nắng .

Nhớ ơn người vú nuôi gốc Miên ( Campuchia ) Phạm minh Tày lấy bút hiệu Sơn Nam. Đó cũng là chất ngọc trầm tích của tình nghĩa giáo khoa thư.

Hạt bụi nghiêng mình vào cõi nhớ
Gởi lại Tình nghĩa giáo khoa thư .

Tình nghĩa đó chơn chất, sâu lằng mà vô tận .

Nhớ thương anh Sơn Nam, tôi mượn Tình nghĩa giáo khoa thư của Sơn Nam để nhớ hoài Sơn Nam - sau khi đọc nhà văn Văn Phụng Mỹ *** trong dòng chữ : " Vĩnh biệt bạn già Tình nghĩa giáo khoa thư ".









Con rể hiếu nghĩa của nhà văn Sơn Nam

(Thethaovanhoa.vn) - Chuyện vợ chồng ông Trần Đức Nghị - Đào Thúy Hằng lập nhà lưu niệm Sơn Nam bên dòng sông Bảo Định, tỉnh Tiền Giang ai cũng biết và khiến nhiều người cảm phục tấm lòng của người con rể.
Sinh thời, nhà văn Sơn Nam chỉ thích sống một mình nay đây mai đó, cơm hàng cháo chợ, trong các khu nhà trọ bình dân chật hẹp khắp các hóc hẻm Sài Gòn. Nhà văn sống vậy là theo sở thích dân dã của ông và vì ông không muốn làm phiền con cháu hay bất kỳ một ai khác. Từng có một vài đại gia lắm tiền nhiều bạc, nhà cao cửa rộng muốn rước Sơn Nam về phụng dưỡng nhưng ông đều từ chối.
Có lẽ, Sơn Nam thích cuộc sống tự do một mình, thấy đói thì ăn, thấy khát thì uống, đang viết thấy trời nóng thì cởi áo mặc quần đùi ngồi bên máy đánh chữ, có hứng thì lọc cọc gõ thâu đêm đến tận trời sáng, mỏi lưng thì nằm trên nền nhà hay trên ghế xép…không phiền đến ai. Nhà lưu niệm Sơn Nam to đẹp, bề thế với đủ các hình ảnh, tư liệu quý được trưng bày. Cửa nhà lưu niệm sẵn sàng mở đón khách bất cứ lúc nào với sự hoan hỉ của vợ chồng ông bà Trần Đức Nghị. Người xưa cho rằng “dâu con, rể khách”. Ý của câu này muốn nói con dâu như con ruột trong nhà còn con rể như khách lâu lâu ghé chơi. Ông Trần Đức Nghị cưới bà Đào Thúy Hằng – con gái cả của nhà văn Sơn Nam khoảng năm 1970. Đến nay, chưa khi nào ông Nghị xem mình là khách trước mặt nhạc phụ Sơn Nam.



Ông bà Trần Đức Nghị, Đào Thúy Hằng trong khuôn viên nhà lưu niệm Sơn Nam
Tại sao ông Trần Đức Nghị lại yêu quý, hiếu nghĩa với cha vợ của mình đến thế? Câu trả lời này thể hiện qua những lần đám giỗ nhà văn Sơn Nam được vợ chồng ông tổ chức tại nhà lưu niệm. Hơn thế, qua những lần tiếp khách bất ngờ đến thăm nhà lưu niệm, vợ chồng ông luôn song hành bên nhau. Nhìn cách ông Trần Đức Nghị chơi đàn guitar cho bà Đào Thúy Hằng hát, ít ai nghĩ hai vợ chồng này đã cưới nhau hơn 40 năm mà chỉ như một đôi uyên ương vừa tỏ tình lần đầu. Nếu không yêu vợ và kính trọng văn tài của cha vợ, chắc gì con rể Trần Đức Nghị đã “tử tế” với Sơn Nam như thế!
Bên cạnh nhà lưu niệm Sơn Nam là nhà thờ tổ của ông Trần Đức Nghị. Ông Trần Đức Nghị là hậu duệ đời thứ 13 của Cống quận công Trần Đức Hòa, một nhân vật lịch sử của tỉnh Bình Định. Theo các tài liệu còn lưu lại ở Ban quản lý di tích tỉnh Bình Định, thì cụ Trần Đức Hòa là người có công phát hiện ra quân sư Đào Duy Từ giúp các chúa Nguyễn mở cõi vào Nam.
Khi đó, Đào Duy Từ đã ngoài 50 tuổi vượt sông Gianh vào Đàng Trong tìm minh chúa. Đến Bình Định, Đào Duy Từ biết Trần Đức Hòa làm quan nhưng rất chuộng người tài, đã tìm cách tiếp cận. Phát hiện ra tài trí của Đào Duy Từ, cụ Trần Đức Hòa đã tiến cử cho Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên. Chẳng những thế, ông còn gả người con gái duy nhất cho Đào Duy Từ. Công trạng lớn khác của cụ Trần Đức Hòa là ông đã “bao che” cho các giáo sĩ phương Tây truyền bá chữ Quốc ngữ, nếu không các giáo sĩ này đã bị trục xuất khỏi Đàng Trong.
Tự hào về tổ tiên dòng tộc, dù trải qua bao năm tháng thăng trầm, khi có điều kiện ông Trần Đức Nghị đã dựng nhà thờ tổ và các vị tiền hiền của mình. Điều này chứng tỏ chẳng những ông Nghị nhớ về nguồn gốc của mình mà còn thể hiện lòng hiếu thảo với đời trước. Ông Nghị càng được nhiều người đánh giá cao khi bên cạnh nhà thờ tổ, ông dựng nhà lưu niệm cha vợ - nhà văn Sơn Nam cũng to đẹp không kém. Ông Nghị đã xứng với chữ Hiếu vẹn toàn cả hai bên gia đình của mình và của vợ.
Nói về nhà lưu niệm Sơn Nam, ông Trần Đức Nghị chân thành: “Từ ngày lập nhà thờ bố vợ, hình như cụ sống khôn thác thiêng đã phù hộ cho vợ chồng tôi rất nhiều, làm việc gì cũng thành công” 

TRẦN HOÀNG NHÂN
Thể thao & Văn hóa Xuân Giáp Ngọ










































































"Ông già ba tri"












Bút tích Nhà văn Sơn Nam





Mộ phần Nhà văn Sơn Nam ở Bình Dương 






















Trở về






MDTG là một webblog mở để mỗi ngày một hoàn thiện, cập nhật sáng tác mới cho từng trang và chỉ có thể hoàn hảo nhờ sự cộng tác của tất cả các tác giả và độc giả.
MDTG xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ tinh thần của các văn hữu đã gởi tặng hình ảnh và tư liệu đến webblog từ nhiều năm qua.